والت مرده کریپتو چه است؟و آیا راهی برای بازیابی آن وجود دارد؟

اگر با ارزهای دیجیتال اندکی آشنا باشید، حتماً درباره والت ارز دیجیتال شنیده‌اید. والت همان‌طور‌که از نامش پیداست، محلی برای ذخیره ارزها یا دارایی‌های دیجیتال نظیر توکن‌های غیرمثلی (NFT) است. برای دسترسی به والت و محتویات آن، مالک والت به کلید خصوصی نیاز دارد. حفظ این کلید بسیار مهم است؛ زیرا بدون آن به دارایی‌هایتان دسترسی نخواهید داشت. حال اگر این کلیدها گم یا فراموش شوند یا مالک والت ناگهان فوت کند، با مفهومی به نام والت مرده سروکار خواهیم داشت.

باید بگوییم که دلیل همه کیف پول‌های مرده ازدست‌رفتن کلید خصوصی نیست و کیف پول‌هایی که چند سال دست‌نخورده باقی مانده‌اند، هم مرده به‌حساب می‌آیند.

حال چه تفاوتی بین این دو نوع والت مرده وجود دارد؟ آیا تاریخ والت منقضی می‌شود؟ والت مرده و والت سوخته یکسان هستند؟ در این مقاله که برگرفته از وب‌سایت کوین گکو است، پاسخ پرسش‌های خود درباره والت مرده را خواهید گرفت.

والت مرده چیست؟

در صنعت ارزهای دیجیتال، والت مرده نوعی والت ارز دیجیتال غیرفعال است که مدت‌های طولانی (مثلاً به‌مدت چند سال) دست‌نخورده باقی مانده است. کیف پول‌های مرده حاوی دارایی‌های دیجیتال هستند؛ اما سال‌ها هیچ تراکنشی ارسال یا دریافت نکرده‌اند.

دلایل مختلفی برای والت مرده وجود دارد. برای مثال، ممکن است مالک آن کلیدهای والت خود را گم کرده یا سرمایه‌گذاری بلندمدت انجام داده یا ناگهان از دنیا رفته باشد.

والت مرده باید حاوی ارز دیجیتال باشد؛ در‌غیر‌این‌صورت، آن را والت خالی در نظر می‌گیریم نه والت مرده.

ژانویه۲۰۲۰، وب‌سایت دیکریپت مقاله‌ای منتشر و در آن ادعا کرد که حدود ۳.۷میلیون ارز دیجیتال بیت کوین دیگر هرگز جابه‌جا نخواهند شد؛ زیرا به‌طور تصادفی یا عمدی برای همیشه قفل شده‌اند.

با اینکه ارزهای موجود در والت مرده هنوز برای عرضه در‌گردش محاسبه می‌شوند، غیرفعال هستند و احتمالاً دیگر جابه‌جا نخواهند شد و تأثیری بر فشار فروش بازار یا اصطکاک عرضه/ تقاضا نخواهند گذاشت؛ بنابراین، اساساً دیگر وجود ندارند.

دلایل اصلی فعال‌نبودن والت مرده

تعداد کیف پول‌های مرده زیاد است؛ ولی دلیل فعال‌نبودن آن‌ها متفاوت است. در سناریویی عادی، والت ارز دیجیتال باید به‌‌طور منظم تراکنش‌هایی را ارسال یا دریافت کند. وقتی این‌چنین نیست، دلایلی دارد؛ ازجمله:

۱. سرمایه‌گذاران برخی از سرمایه‌گذاری‌هایشان را به امید سود بیشتر در آینده و افزایش ارزش آن‌ها قفل کرده‌اند. وقتی مدتی طولانی از آن می‌گذرد، والت غیرفعال می‌ماند و به‌دلیل صفربودن سابقه فعالیت در زنجیره، مرده محسوب می‌شود. بااین‌حال، هرگاه سرمایه‌گذاران دارایی‌های بیشتری را به والت خود اضافه می‌کنند، والت فعال می‌شود.

۲. گم‌شدن کلید خصوصی والت ارز دیجیتال. این خود به چند دلیل ممکن است رخ دهد. برای مثال، صاحب والت آدمی بی‌خیال و بی‌توجه بوده و کلید خصوصی‌اش را گم کرده است. شاید هم فکر نمی‌کرده که روزی ارزهای دیجیتال تا این حد فراگیر شوند و کلیدهای خود را فراموش کرده است. ناگوارتر اینکه ممکن است ناگهان فوت کرده باشد.

ازآن‌جاکه طراحی فناوری بلاک چین به‌گونه‌ای است که دسترسی به والت ارز دیجیتال فقط ازطریق کلیدهای خصوصی امکان‌پذیر است، ازدست‌دادن کلیدهای خصوصی باعث می‌شود والت خارج از دسترس و همچنان غیرفعال باقی بماند.

تاریخ انقضای والت ارز دیجیتال

حال سؤال این است که اگر والت ارز دیجیتال بعد از مدتی طولانی به‌عنوان والت مرده در نظر گرفته می‌شود، یعنی تاریخ انقضا دارد؟ پاسخ منفی است. والت ارز دیجیتال منقضی نمی‌شود؛ حتی اگر کیف پولی برای سال‌ها یا دهه‌ها غیرفعال بماند، تمامیت آن دست‌نخورده باقی می‌ماند.

از زمانی‌که والت جدید ایجاد می‌کنید، هر جزئیاتی در آن وجود داشته باشد، تا ابد در بلاک چین ذخیره می‌شود و هرگاه بخواهید، می‌توانید با کلیدهای خصوصی‌تان از آن والت استفاده کنید. اگر هم شخص دیگری کلید خصوصی شما را داشته باشد، می‌تواند این کار را انجام دهد.

تفاوت والت ارز دیجیتال با حساب‌های بانکی این است که اگر از حساب بانکی خود مدتی طولانی استفاده نکنید، برای استفاده مجدد از آن باید فرایند فعال‌سازی را طی کنید. این در حالی است که برای استفاده از والت ارز دیجیتال در هر زمان و مکان، فقط به کلید خصوصی‌تان نیاز دارید و لازم نیست فرایند خاصی را طی کنید.

چه اتفاقی برای دارایی‌های موجود در والت مرده می‌افتد؟

ارزهای دیجیتال یا توکن‌های غیرمثلی (NFT) در والت مرده تا زمان دسترسی مجدد به آن، دست‌نخورده باقی می‌مانند. همیشه می‌توان جزئیات والت را ازطریق کاوشگرهای بلاک چین نظیر اتراسکن مشاهده و تأیید کرد؛ اما دارایی‌های درون آن را فقط دارنده کلید خصوصی می‌تواند جابه‌جا کند.

برای مثال، اگر دارایی‌های دیجیتال خود را قفل کرده‌اید تا در درازمدت سود کنید، درصورتی‌که والت خود را به‌خطر نیندازید، در هرزمان که بخواهید، می‌توانید دارایی‌هایتان را دست‌نخورده تحویل بگیرید.

آیا می‌توان از دارایی‌های والت مرده استفاده کرد؟

سؤال دیگر این است که آیا می‌توان از دارایی‌های موجود در چنین کیف پول‌هایی استفاده کرد؟ برای پاسخ به این پرسش ابتدا باید تفاوت والت مرده و والت واقعاً مرده را بدانیم.

فرض کنیم سرمایه‌گذار دارایی‌هایش را به‌مدت چند سال سرمایه‌گذاری کرده است و به والت خود دست نمی‌زند؛ بااین‌حال، کلیدهای خصوصی‌اش را دارد. بنابراین، والت او مرده است؛ ولی می‌تواند هروقت بخواهد از آن استفاده کند.

فرض کنیم شخصی به‌دلیل سهل‌انگاری کلیدهای خصوصی‌اش را گم کرده است؛ ولی اطمینان دارد که آن کلیدها را جایی در خانه گذاشته و از آن‌جا خارج نکرده است. والت او تا زمان پیداشدن کلیدهای خصوصی‌ مرده است.

اگر مالک والت ناگهان فوت کند و کسی از کلیدهای خصوصی‌اش خبر نداشته باشد یا اگر کسی کلیدهای خصوصی خود را فراموش کرده است و نمی‌تواند آن را به‌یاد بیاورد یا اگر کلیدهایش را گم کرده و مطمئن است دیگر پیدا نخواهند شد، این والت واقعاً مرده به‌شمار می‌آید. ناگفته نماند که راهی برای استفاده از دارایی‌ها و محتویات این والت یا جابه‌جاکردن آن‌ها وجود ندارد؛ بااین‌حال، این نیز به نوع محتویات آن‌ها بستگی دارد.

برای ارز دیجیتال بیت کوین نه؛ ولی برای NFT راهی وجود دارد

درباره کیف پول‌های واقعاً مرده برای توکن‌های مثلی مانند بیت کوین، تقریباً کاری نمی‌توان با والت و محتویات آن انجام داد؛ اما برای NFTها یک راه وجود دارد. NFTها هنر بلاک چینی هستند و با استفاده از آدرس خودشان می‌توان آن‌ها را مشاهده کرد. بنابراین، هرچند امکان فروش آن‌ها وجود ندارد، می‌توان آن‌ها را به معرض نمایش گذاشت.

به‌عنوان مثال، کوزومو د مدیچی (Cozomo de Medici)، یکی از علاقه‌مندان به NFT است که در حساب توییتری خود از اهدای ۲۲ اثر از مجموعه خودش به موزه هنر لس‌آنجلس (LACMA) خبر داد. به‌لطف پیشرفت فناوری NFT، حتی اگر این هنرها در کیف پول‌های واقعاً مرده قرار داشته باشند، می‌توان آن‌ها را برای نمایش به موزه‌های هنری اهدا کرد.

نیازی نیست که موزه‌ها حتماً مالک آن NFT یا کلیدهای کیف پولش باشند؛ بلکه فقط کافی است آن‌ها را به‌نمایش بگذارند. البته موزه‌ها از اعتبار هنرمند یا مجموعه‌دار مطمئن می‌شوند و سپس توکن‌های غیرمثلی این‌چنینی را می‌پذیرند.

بنابراین، NFTهای موجود در کیف پول‌های مرده را می‌توان ازطریق اعلامیه شفاهی ساده به موزه‌ها اهدا کرد. برایان فرای (Brian Frye) در مقاله «چه طور کیف پول‌های مرده NFT را اهدا نکنیم؟» می‌گوید:

مجموعه‌داران خوشحال می‌شوند که NFTهای موجود در کیف پول‌های مرده خود را به موزه‌ها اهدا کنند. موزه‌ها برای الحاق NFTها یا نگهداری از آن‌ها لازم نیست کاری انجام دهند. بلاک چین برای همیشه ماندگار است و فقط جمله «من این والت را به شما می‌دهم» برای این انتقال کافی است. چه چیزی بهتر از اینکه حذف و سرقت این NFTها غیرممکن است! از آن بهتر، موزه‌ها حتی به بیمه‌کردن آن‌ها نیازی ندارند.

آیا والت مرده NFT دارید؟ می‌توانید به یکی از موزه‌های NFT مراجعه و آن‌ها را اهدا کنید.

راه‌های بازیابی والت ارز دیجیتال افراد درصورت فوت ناگهانی

سرمایه‌گذاری‌های ارز دیجیتال شاید در ابتدا کوچک به‌نظر برسند؛ اما نمی‌توان گفت بعدها و به‌مرورزمان به ثروتی عظیم تبدیل نشوند. تا زمانی‌که سرمایه‌گذار در قید حیات است، باید مطمئن شود که کلیدهای خصوصی‌اش فقط در دست خود اوست. بااین‌حال، مشکل این است که اگر صاحب والت ناگهانی فوت کند، نمی‌تواند کلیدهای خصوصی را قبل از مرگش به کسی بسپارد. در این‌جا، چند روش وجود دارد که در چنین شرایطی، بتوان والت را باز کرد:

۱. والت ارز دیجیتال چندامضایی (Multi-Sig Crypto Vaults)

این کیف پول‌ها مانند صندوقی برای مدیریت دارایی‌های کریپتویی به‌کار می‌روند و افراد متعددی به آن دسترسی دارند. سیستم اعتبارسنجی و تأیید برای بازکردن این والت به‌شیوه‌ای است که قبل از انتقال هرگونه دارایی نظیر ارز دیجیتال از آن، همه امضاکنندگان یا اکثر آن‌ها باید این موضوع را تأیید کنند.

این سیستم نوعی لایه امنیتی اضافی به والت یادشده اضافه می‌کند. مزیت اصلی این والت آن است که از سیستم کلید خصوصی استفاده نمی‌کند؛ بنابراین، خطر ازدست‌رفتن کامل دسترسی به دارایی‌های کریپتویی آن از بین می‌رود.

گفتنی است این کیف پول‌ها برای کارهای عادی روزانه مناسب نیستند؛ زیرا درخواست برداشت از آن‌ها با تأخیر انجام می‌شود و هزینه‌های اضافی هم دربر دارد. اگر می‌خواهید از آن استفاده کنید، بهتر است دارایی‌های با‌ارزش خود که فعلاً با آن‌ها کاری ندارید، در آن ذخیره کنید و درعوض، از والت شخصی برای مدیریت دارایی‌هایی در حجم کم که معمولاً با آن‌ها کار می‌کنید، استفاده کنید.

۲. گنجاندن سرنخی از کلیدهای خصوصی در وصیت‌نامه

راه دیگر برای تسهیل بازیابی سرمایه‌گذاری‌های کریپتویی پس از مرگ صاحب والت ارز دیجیتال، گنجاندن سرنخ‌هایی از محل کلیدها یا کیف پول‌ها یا رمز‌عبور آن‌ها در وصیت‌نامه است. توصیه می‌کنیم این کار را به‌صورت رمزگذاری‌شده و با نشانه‌هایی انجام دهید که خویشاوند امین شما بتواند آن را درک کند.

۳. نوشتن رمزعبور روی فولاد کریپتو

نوشتن عبارت‌ها یا رمزعبور والت روی فولاد کریپتویی و قراردادن آن‌ها در مکان‌های مخفی یا صندوق امانات، به بستگانی که می‌خواستید دارایی‌هایتان را به آن‌ها منتقل کنید فرصت می‌دهد که در آینده به آن‌ها دسترسی پیدا کنند.

مقایسه والت مرده با والت سوخته

قبل از اینکه والت مرده را با والت سوخته مقایسه کنیم، ابتدا بیایید با سه نوع آدرس والت مهم آشنا شویم و تفاوت آن‌ها را بدانیم.

• آدرس پوچ یا خالی (Null): این آدرس‌ها را خود پروژه‌های ارز دیجیتال برای فرایند توکن‌سوزی و اثبات آن (POB) می‌سازند. با انتقال توکن‌ها به این آدرس‌ها، می‌توان آن‌ها را از عرضه درگردش خارج کرد. همان‌طور‌که می‌دانید، فرایند توکن‌سوزی برای کاهش تورم قیمت ارزهای دیجیتال تورمی ضروری است.
• آدرس‌ ونیتی (Vanity): آدرس‌ ونیتی نوعی آدرس والت ارز دیجیتال منحصربه‌فرد است که کاربران با حروف یا ارقام ترجیحی خود می‌سازند. آدرس والت استاندارد مجموعه‌ای تصادفی از حروف و ارقام است.
• آدرس والت مرده (Dead): همان‌طور‌که گفتیم، آدرس‌هایی غیرفعال یا حاوی کوین‌های مرده هستند. کوین‌های مرده ارزهای دیجیتالی هستند که مدتی طولانی بدون نظارت رها شده‌اند، در کلاه‌برداری از آن‌ها استفاده می‌کنند، نود ندارند، به‌روزرسانی اجتماعی ندارند یا توسعه‌دهندگان آن‌ها از ادامه پروژه منصرف شده‌اند.

شباهت‌ها

والت سوخته و والت مرده هر دو حاوی دارایی‌هایی نظیر ارز دیجیتال هستند که نمی‌توان آن‌ها را به جایی ارسال کرد. البته منظور والت واقعاً مرده است که گفتیم دیگر امیدی به بازیابی آن نیست. دارایی‌های هر دو والت برای همیشه از عرضه در‌گردش فعال حذف می‌شوند.

تفاوت‌ها

مهم‌ترین تفاوت والت مرده با والت سوخته این است که کیف پول‌های مرده والت شخصی هستند که مالک دارند و عمداً یا تصادفاً غیرفعال شده‌اند؛ اما کیف پول‌های سوخته آدرس‌های پوچی هستند که با هدف حذف دارایی‌های دیجیتال از عرضه در‌گردش ایجاد می‌شوند و متعلق به شخص خاصی نیستند.

براساس نوع طراحی، آدرس‌های سوخته کلید خصوصی ندارند و محتویات آن‌ها را به‌هیچ‌عنوان نمی‌توان بازیابی کرد؛ بنابراین، دارایی‌های ارسال‌شده به چنین آدرس‌هایی واقعاً برای همیشه از بین می‌روند. این در حالی است که والت مرده کلید خصوصی دارد و به این دلیل دسترسی به آن غیرممکن است که کلیدهایش گم شده‌اند یا در‌دسترس نیستند. اگر در آینده کلید خصوصی آن پیدا شود، والت مرده دوباره زنده خواهد شد.

سخن پایانی

سیستم امنیتی قدرتمند در شبکه‌های بلاک چین مانند شمشیری دولبه است. از یک سو، هنگامی‌که جزئیات والت خود را به‌درستی مدیریت می‌کنید، دارایی‌های شما را ایمن نگه می‌دارد و از سوی دیگر، تنها شما مسئول دارایی‌های خود و ذخیره‌سازی کلیدهای خصوصی‌تان هستید و اگر آن‌ها را از دست بدهید، هیچ راهی برای بازیابی آن‌ها نخواهید داشت.

این ساختار امنیتی به شما امکان می‌دهد تا بانک خودتان باشید و همه دارایی‌هایتان تا زمانی‌که کلیدهایتان را دارید، متعلق به شما خواهد بود. اگر کلیدهایتان را نداشته باشید، دیگر نمی‌توانید از والت ارز دیجیتال خود استفاده کنید؛ اما محتویات آن بازهم تا ابد متعلق به شماست؛ مگر آنکه شخصی کلیدهای شما را به‌دست آورد.

متأسفانه راه‌هایی که بتوان با آن‌ها از مرگ کامل والت ارز دیجیتال جلوگیری کرد، به قیمت کاهش امنیت قدرتمند فناوری بلاک چین تمام می‌شود؛ یعنی این دو باهم جمع‌بشو نیستند.

با گسترش فضای کریپتو و پذیرش ارزهای دیجیتال، ممکن است بعدها راه‌های بهتری برای حفظ جزئیات والت پیدا شود. در‌حال‌حاضر، راه‌حل‌هایی مانند Starknet’s Deadman Switch وجود دارد؛ اما مانند همیشه قبل از انتخاب هر راه‌حل ذخیره‌سازی برای ارزهای دیجیتال، به‌اندازه کافی تحقیق کنید. شایان ذکر است که مطالب عنوان‌شده در این مقاله صرفاً آموزشی است و هدف آن مشاوره مالی نیست.

سؤالات متداول